فرصتهای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در شمال ایران
یادداشت میثم دومهری، رئیس کمیسیون دانش بنیان اتاق بازرگانی گرگان: استان گلستان و دیگر مناطق شمالی ایران این روزها با چالشی همیشگی دستوپنجه نرم میکنند از یک سو مصرف روزافزون سوختهای فسیلی و از سوی دیگر ناپایداری شبکه برق. در همین حال ظرفیت چشمگیری برای توسعه انرژیهای نو بهخصوص انرژی خورشیدی در اختیار دارند.
اما واقعاً چرا هنوز از این گنجینه خورشیدی بهدرستی استفاده نشده است؟ اگرچه تابش روزانه مناسب، اراضی فراوان و جمعیت روستایی فعالی در اختیار است، اما متأسفانه بهرهبرداری از انرژی خورشیدی همچنان محدود و پراکنده باقی مانده است.
جالب آنکه شکاف موجود بیشتر ریشه در ساختار پیچیده اداری و سیاستگذاری دارد تا کمبود فناوری یا نبود منابع. برای مثال، میانگین تابش خورشید در گلستان حدود ۴.۶ کیلوواتساعت بر مترمربع در روز است رقمی که در حد بسیاری از استانهای مرکزی ایران است. حالا تصور کنید تنها یک درصد از اراضی غیرکشاورزی شرق استان (حدود ۱۵۰۰ هکتار) به ساخت نیروگاههای خورشیدی اختصاص داده شود نتیجهاش تولید بیش از ۲۵۰ گیگاواتساعت برق در سال خواهد بود که معادل مصرف برق خانگی حدود نیمی از خانوارهای استان است. با این حال ظرفیت نصبشده نیروگاههای خورشیدی در گلستان نشان دهنده فاصله عمیق میان سیاست و اجرای عملی است.
در واقع مشکل اصلی نه کمبود سرمایه است و نه کمبود زمین بلکه بوروکراسی طاقتفرسا و هماهنگ نبودن نهادهای گوناگون است که روند توسعه را کند کرده است. گرفتن مجوز برای ساخت نیروگاههای خورشیدی متوسطمقیاس بسیار زمان میبرد و باید از ارگان مختلف تأییدیه گرفت مانند شرکت برق منطقهای، ساتبا، سازمان محیطزیست، استانداری و اداره منابع طبیعی و... تنها نمونهای از این ارگان هاست. در چنین فضایی سرمایهگذار هم با تأخیرهای طولانی مواجه میشود و هم با نبود تضمین خرید برق؛ مسئلهای که باعث شده برخی متقاضیان پس از صرف هزینههای اولیه، دلسرد شده و انصراف دهند.
این در حالی است که همسایگان ایران قدمهای عملیتری برداشتهاند. ترکیه از سال ۲۰۱۴ با سیاست «خرید تضمینی ۱۵ ساله برق خورشیدی» توانسته ظرفیت نصبشدهاش را از کمتر از ۴۰۰ مگاوات به بالای ۱۰ هزار مگاوات برساند. در آذربایجان هم فرآیند دریافت مجوز از ۹ ماه به کمتر از ۴۵ روز کاهش یافته و تجهیزات خورشیدی از معافیت مالیاتی بهرهمند شدهاند. تجربه این کشورها نشان میدهد که برای رشد جهشی در حوزه انرژی خورشیدی باید موانع اداری را از میان برداشت و مشوقهای پایدار در نظر گرفت.
از دید محیطزیستی نیز توسعه انرژی خورشیدی بهویژه برای گلستان اهمیتی دوچندان دارد. زمستانها مصرف بالای گاز طبیعی و تابستانها مصرف زیاد برق فشار زیادی بر منابع انرژی وارد میکند. اگر بخشی از این نیاز با برق خورشیدی جایگزین شود سالانه میتوان حدود ۶۰ هزار تُن انتشار دیاکسیدکربن را در استان کاهش داد و مصرف آب نیروگاههای حرارتی را هم کمتر کرد. بهعلاوه بهرهگیری از سیستمهای خورشیدی برای چاههای آب کشاورزی نه تنها در مصرف سوخت صرفهجویی میکند بلکه جلوی برداشت بیرویه از آب زیرزمینی را هم میگیرد.
اما چه باید کرد؟ به جای نگاه پروژهمحور باید رویکردی منطقهای و تسهیلگرانه در پیش گرفت. ایجاد «پنجره واحد انرژیهای پاک» در سطح استان با حضور نمایندگان شرکت برق، محیطزیست و منابع طبیعی، میتواند صدور مجوزها را به کمتر از سه ماه برساند. همچنین تدوین قراردادهای تضمینی خرید برق و حمایت از پروژههای کوچک مقیاس روستایی راهی مناسب برای جذب سرمایه مردمی خواهد بود. اگر این اصلاحات اجرایی شود گلستان با برخورداری از توان علمی دانشگاهها اراضی گسترده و میزان مطلوب تابش میتواند پرچمدار انرژی خورشیدی در کشور شود. فرض کنیم تا سال ۱۴۱۰ فقط پنج درصد از مصرف برق استان از خورشیدی تأمین شود این رقم به معنای تولید سالانه بیش از ۵۰۰ گیگاواتساعت برق پاک خواهد بود که از انتشار نزدیک به ۲۰۰ هزار تُن گاز گلخانهای جلوگیری میکند. رسیدن به این هدف نه تنها از نظر اقتصادی و محیطزیستی سودمند است بلکه گامی جدی در مسیر توسعه پایدار و ساخت آیندهای کمکربن برای شمال ایران بهشمار میآید.
ارسال نظرات