زیست‌بان؛ الگویی برای مشارکت‌محور شدن حکمرانی محیط‌زیستی/تحلیلی بر تجربه‌ای موفق در مازندران و ضرورت الگوبرداری در گلستان
یادداشت، محمد مهرگانفر: نخستین رویداد «زیست‌بان» در روز پنجشنبه ۲۲ خرداد ۱۴۰۴، همزمان با هفته محیط‌زیست در ساری برگزار گردید که به همراه دوستان محیط زیستی در این رویداد توفیق حضور داشتم. رویدادی که نمونه‌ای قابل‌اتکا از تلاش نوآورانه و مردم‌پایه بود.
این رویداد، با حضور پررنگ فعالان محیط‌زیست، تشکل‌های مردمی، نهاد‌های مسئول، متخصصان، معلمان، کودکان و رسانه‌ها، به فضایی زنده برای نمایش ظرفیت‌های محلی، تبادل تجربه و ارتقای آگاهی عمومی تبدیل شد. غرفه‌های تخصصی، کارگاه‌های آموزشی برای گروه‌های سنی مختلف، میز‌های گفت‌وگوی تخصصی با محور‌هایی نظیر تنوع زیستی، مشارکت جوامع محلی و مطالبه‌گری مدنی، بخشی از برنامه‌های متنوعی بود که در دل این رویداد طراحی شده بود.
اما آنچه زیست‌بان را از یک برنامه صرفاً نمادین متمایز می‌کرد، رویکرد تلفیقی آن بود، جایی که هم سمن‌ها و کنشگران محلی صدای خود را بلند کردند، هم رسانه‌ها نقش کلیدی خود را ایفا کردند، و هم سازمان‌های دولتی نقش تسهیل‌گری خود را نشان دادند. این پیوند میان نهاد حاکمیتی و ظرفیت مردمی، دقیقاً همان خلأیی است که سال‌ها در حکمرانی محیط‌زیستی کشور احساس می‌شد.
دکتر هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در سخنرانی خود بر نقش تحول‌ساز مشارکت مردمی و ضرورت تعامل چندلایه میان جامعه مدنی، دولت و بخش خصوصی تأکید کرد. همچنین پیام رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، که توسط خانم مهدی‌آقایی قرائت شد، آشکارا گویای یک نگاه تازه به مشارکت و مسئولیت اجتماعی در عرصه محیط‌زیست بود.
استان مازندران با برگزاری چنین رویدادی نشان داد که می‌توان با تکیه بر سرمایه‌های اجتماعی، مسیر گفتگو و هم‌افزایی را به‌جای تقابل و بی‌اعتمادی برگزید؛ مسیری که اگر به‌درستی ادامه یابد، می‌تواند سیاست‌گذاری‌ها را از بالا به پایین به سیاست‌ورزی مشارکت‌محور و بومی‌سازی‌شده تبدیل کند.
در این میان، استان گلستان با تمام ظرفیت‌ها و چالش‌های خاص خود نیازمند اجرای الگویی مشابه و البته متناسب با ویژگی‌های بوم‌شناختی، فرهنگی و اجتماعی خود است. امروز گلستان با بحران‌هایی، چون خشک شدن خلیج گرگان، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی، تهدیدات آبی و استحصال بی رویه آب‌های زیر زمینی و تخریب اراضی طبیعی، ریزگرد‌ها با منشا داخلی و خارجی مواجه است. اما بیش از هر چیز، این استان نیازمند تقویت مشارکت اجتماعی و میدان دادن به کنشگران مردمی، جوانان و نخبگان برای ورود به عرصه گفتگو و اقدام جمعی است.
تجربه موفق زیست‌بان می‌تواند به عنوان یک مدل الهام‌بخش برای گلستان بازطراحی و بومی‌سازی شود. الگویی که در آن، آموزش غیررسمی، شبکه‌سازی میان سمن‌ها، رسانه‌ها، دانشگاهیان و مسئولان و آگاهی‌بخشی عمومی جایگاهی محوری داشته باشد. چنین رویکردی، نه تنها باعث ارتقای سرمایه اجتماعی و همبستگی منطقه‌ای خواهد شد، بلکه می‌تواند به تقویت تاب‌آوری زیست‌محیطی استان نیز کمک کند.
جای آن دارد از زحمات جناب آقای دکتر کنعانی، مدیرکل محترم حفاظت محیط‌زیست استان مازندران، بابت طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای منسجم این رویداد مؤثر و الهام‌بخش قدردانی شود. امید آن‌که این تجربه، سرآغازی برای حرکت جمعی و سازنده در سراسر شمال کشور علی الخصوص استان گلستان باشد.
در شرایطی که ایران عزیز با تهدیدات خارجی، از جمله تجاوز رژیم صهیونیستی، روبه‌رو است، وحدت ملی، توسعه پایدار و سرمایه‌گذاری بر ظرفیت‌های درونی کشور از جمله آموزش، مشارکت عمومی و حفظ محیط‌زیست ـ نه‌تن‌ها یک راهبرد دفاعی، بلکه ضرورتی برای ساختن آینده‌ای ایمن، منسجم و زیست‌پذیر به شمار می‌رود.
ارسال نظرات