آب سرمایه زندگی: راهکار‌های ساده برای صرفه‌جویی در مصرف آب شرب
یادداشت ، محمد مهرگانفر: ایران با میانگین بارندگی سالانه حدود ۲۵۰ میلی‌متر، جزو کشور‌های خشک و نیمه‌خشک جهان محسوب می‌شود [^۱]. این مقدار کمتر از یک‌سوم میانگین جهانی (۸۶۰ میلی‌متر) است. افزون بر کم‌بارشی، توزیع مکانی و زمانی نامناسب بارندگی، تبخیر بالا و الگوی ناپایدار مصرف، کشور را با چالش جدی در تأمین منابع آب پایدار روبه رو کرده است.
بر اساس آخرین گزارش‌ها:
• منابع آب تجدیدپذیر ایران از حدود ۱۳۲ میلیارد مترمکعب در دهه ۱۳۵۰، به زیر ۹۰ میلیارد مترمکعب در سال‌های اخیر کاهش یافته است [^۲].
• سرانه آب تجدیدپذیر سالانه به کمتر از ۱۲۰۰ مترمکعب رسیده که آستانه «تنش آبی» محسوب می‌شود [^۳]. در برخی از مناطق کشور، این عدد به کمتر از ۵۰۰ مترمکعب نیز کاهش یافته و وارد محدوده «بحران آب» شده است.
• بیش از ۴۰۰ دشت کشور در وضعیت ممنوعه یا بحرانی، عمدتاً به دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی [^۴]قرار گرفته اند.
• حدود ۹۲ درصد از کل مصرف آب کشور در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد [^۵]، اما بهره‌وری این بخش بسیار پایین‌تر از حد تصور است.
• بیش از ۳۰۰ شهر ایران در معرض تنش آبی جدی قرار دارند [^۶].
• تلفات در شبکه توزیع آب شهری در برخی مناطق به بیش از ۳۰ درصد می‌رسد [^۷].
در چنین شرایطی، صرفه‌جویی در آب شرب، دیگر یک انتخاب نیست؛ ضرورتی ملی است. اقدام‌های کوچک روزمره در بخش خانگی و اداری می‌توانند نقش بزرگی در حفظ منابع حیاتی ایفا کنند
راهکار‌هایی ساده، اما حیاتی برای صرفه‌جویی در مصرف آب شرب
۱. شیر آب یخچال نیست
برای نوشیدن آب خنک، باز گذاشتن شیر آب تا “سرد شود”، باعث هدررفت زیادی می‌شود. بهترین روش، نگهداری بطری آب در یخچال یا استفاده از قالب‌های یخ است.
۲. اسراف خاموش را جدی بگیریم
نشتی شیرآلات، شلنگ‌ها و مخازن معیوب در خانه ممکن است روزانه ده‌ها لیتر آب را هدر دهند. بررسی و تعمیر دوره‌ای باید جدی گرفته شود.
۳. آب را جارو نکنیم!
برای شست‌وشوی حیاط یا خودرو، هرگز از شلنگ با آب جاری استفاده نکنیم. سطل، تی یا کارواش‌های کم‌مصرف بهترین گزینه‌اند.
۴. شیر آب را هنگام بی‌نیازی ببندیم
در زمان‌هایی مانند مسواک زدن یا اصلاح صورت، باز بودن شیر آب باعث هدررفت شدید می‌شود. با بستن شیر آب در زمان مناسب، روزانه ۱۰ تا ۲۰ لیتر آب صرفه‌جویی خواهد شد.
۵. ماشین‌های شست‌وشو را هوشمندانه استفاده کنیم
ماشین لباسشویی و ظرفشویی تنها زمانی استفاده شوند که کاملاً پر شده‌اند. این کار باعث بهره‌برداری بهینه از هر لیتر آب می‌شود.
۶. استفاده مجدد از آب شست‌وشو
آبی که برای شست‌وشوی میوه‌ها یا ظروف تمیز استفاده می‌شود را می‌توان برای آبیاری گلدان، فضای سبز یا حتی شست‌وشوی اولیه برخی ظروف دیگر ذخیره کرد.
۷. دوش گرفتن را کوتاه‌تر کنیم
هر دقیقه دوش معادل ۱۵ لیتر آب مصرف دارد. کاهش ۲ دقیقه از زمان حمام برای هر نفر در خانواده، سالانه هزاران لیتر آب را حفظ می‌کند.
۸. آب باقی‌مانده را هدر ندهیم
آب ته‌مانده لیوان، بطری، قمقمه یا پارچ را می‌توان برای آبیاری گلدان‌ها و درخت استفاده کرد.
۹. گیاهان کم‌آب طلب بکاریم
در فضای سبز خانگی از گیاهان مقاوم به کم‌آبی مثل خرزهره، زیتون تلخ، لاوندر و سنجد استفاده کنیم. این کار مصرف آبیاری را تا چند برابر کاهش می‌دهد.
۱۰. کولر آبی را هوشمندانه مدیریت کنیم
تنظیم شناور، سرویس منظم، استفاده از پوشال مناسب و خاموش کردن کولر در ساعات خنک، راهکار‌هایی ساده برای کاهش مصرف این وسیله پرآب در تابستان هستند.
۱۱. جمع‌آوری آب باران در مناطق پربارش
در شهر‌ها یا روستا‌های پرباران می‌توان سیستم ساده‌ای برای جمع‌آوری آب باران از سقف طراحی کرد و آن را برای آبیاری فضای سبز یا شست‌وشوی محیط به‌کار گرفت.
۱۲. آموزش فرهنگ صرفه‌جویی به کودکان
آینده آب با رفتار کودکان امروز شکل می‌گیرد. آموزش اهمیت آب از طریق بازی، قصه و مشارکت در امور خانه، سرمایه‌گذاری مؤثر فرهنگی است که باید در سیستم آموزش و پرورش و مهد کودک‌ها لحاظ گردد
۱۳. مصرف شوینده‌ها را مدیریت کنیم
استفاده بیش‌ازحد از صابون، شامپو یا مایع ظرفشویی باعث می‌شود در مرحله آبکشی، آب بیشتری مصرف شود. استفاده متعادل و به‌اندازه، هم در مصرف شوینده و هم در آب صرفه‌جویی می‌کند
بحران آب، تهدیدی خاموش، اما واقعی است. اگرچه مدیریت کلان منابع و اصلاح ساختار مصرف نیازمند اقدام‌های دولتی و ملی است، اما تغییر رفتار‌های روزمره در خانه‌ها، می‌تواند سرنوشت منابع آب کشور را تغییر دهد. فرهنگ مصرف آگاهانه، از همین امروز و از خانه خودمان آغاز می‌شود.
⸻
منابع:
[^۱]: سازمان هواشناسی کشور (۱۴۰۲). گزارش وضعیت بارندگی سالانه ایران.
[^۲]: وزارت نیرو (۱۴۰۱). «مرور وضعیت منابع آب تجدیدپذیر کشور»، شرکت مدیریت منابع آب ایران.
[^۳]: World Bank (۲۰۲۱). Water Scarcity and Security in the Middle East.
[^۴]: شرکت مدیریت منابع آب ایران (۱۴۰۲). فهرست دشت‌های ممنوعه کشور.
[^۵]: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۰). «بهره‌وری آب در بخش کشاورزی ایران».
[^۶]: شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور (۱۴۰۱). گزارش تنش آبی شهر‌های کشور.
[^۷]: دیوان محاسبات کشور (۱۴۰۲). «بررسی تلفات آب در شبکه توزیع شهری»
ارسال نظرات