هشدار گرد و غبار ، گلستان در آستانه یک الگوی جدید اقلیمی
یادداشت، محمد مهرگانفر : امروز ۲۴ شهریور ماه ۱۴۰۴، استان گلستان با پدیده‌ای چالش‌برانگیز روبه‌رو شد وسامانه گردوغبار منشأگرفته از صحرای ترکمنستان به‌طور چشمگیری سراسر استان گلستان خراسان شمالی و سمنان را در برگرفت و در برخی نقاط استان گلستان غلظت ذرات معلق را به سطح هشدار رساند.
شاید این رویداد فقط یک اتفاق مقطعی به‌نظر برسد اما وقتی به تصاویر ماهواره‌ای RGB و داده‌های چند سال اخیر رجوع می‌کنیم، متوجه می‌شویم که شمال شرق کشور بیش از گذشته در معرض افزایش فراوانی پدیده‌های گردوغبار قرار گرفته است.
از خشک‌سالی‌های پی‌درپی و کمبود بارش بگیرید تا تخریب پوشش گیاهی و چرای بدون مدیریت در مناطق مرزی همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا کانون‌های گردوغبار تازه‌ای شکل بگیرد. این گردوغبار تنها یک پدیده جوی نیست. رد پایش را می‌توان در لایه‌های مختلف زندگی مردم، زیرساخت‌ها و حتی چرخه ی هیدرولوژیک استان مشاهده کرد.
• سلامت عمومی: حتماً شنیده‌اید که ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (همان PM2.5) می‌توانند به عمق ریه نفوذ کنند. این امر ریسک حملات آسم، تشدید بیماری‌های قلبی‌و‌عروقی و حتی افزایش مرگ‌ومیر زودرس را به‌دنبال دارد.
• زیرساخت و حمل‌ونقل: کاهش دید افقی در جاده‌های استان علاوه بر به‌خطر انداختن ایمنی رانندگان، هزینه‌های نگهداری و ایمنی شبکه ی حمل‌ونقل را هم بالا می‌برد.
• اقتصاد و محیط‌زیست: بسنده کردن به هشدارهای مقطعی دیگر کافی نیست چراکه رسوب ذرات گردوغبار روی محصولات کشاورزی و منابع آبی هم کیفیت محصول را کاهش می‌دهد و هم به چرخه ی آب آسیب می‌زند.
با توجه به شواهد علمی فعلی، مدیریت این چالش محیط‌زیستی نیازمند یک برنامه ی میان‌مدت و بلندمدت است، و صرفا نباید فقط به اطلاع‌رسانی در روزهای آلوده بسنده شود.
بهتر است در همه شهرستان‌های استان، ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا با قابلیت اندازه‌گیری آنلاین PM10 و PM2.5 نصب شود و داده‌ها هم به‌صورت عمومی منتشر شوند و شناسایی کانون‌های داخلی و برون‌مرزی گردوغبار و تهیه نقشه حساسیت می‌تواند در اولویت‌بندی اقدامات و تخصیص منابع مؤثر باشد.
همچنین برای مدیریت کانون‌های برون‌مرزی، همکاری رسمی با ترکمنستان در زمینه ی تثبیت کانون‌های گردوغبار، درست مانند تجربه ایران و عراق در احیای تالاب هورالعظیم در سنوات گذشته ، یکی از راه‌های کلیدی است.
به منظور افزایش تاب‌آوری محلی با احیای پوشش گیاهی مقاوم در برابر خشکی، کنترل چرای دام و مرطوب‌سازی اراضی حساس در زمان‌های بحرانی، می‌توان تا حدی جلوی انتشار گردوغبار را گرفت.
در چنین روزهایی که آسمان غبارآلود است برای حفظ سلامتی خود و دیگران بهتر است رفت‌وآمدهای غیرضروری را محدود کنیم، از ماسک استفاده کنیم و از انجام فعالیت‌های شدید بدنی در فضای باز پرهیز کنیم به‌ویژه اگر پای کودکان، سالمندان یا بیماران تنفسی در میان باشد.
به‌نظر می‌رسد رویداد امروز نشانه‌ای از ورود تدریجی گلستان به چرخه ی جدیدی از تهدیدات محیط‌زیستی است. اگر یک برنامهی استانی برای سازگاری با گردوغبار تدوین نشود، این پدیده خواهد توانست قدم‌به‌قدم کیفیت زندگی، امنیت غذایی و توسعه اقتصادی منطقه را تهدید کند.
شاید زمان آن رسیده باشد که تصمیم‌های استوار و مبتنی بر داده، همراه با همکاری فرامرزی و اقدام عملی، اتخاذ شود تا آسمان گلستان زیر سایه سنگین ریزگردها باقی نماند.
ارسال نظرات